Smolisty i silnie pachnący dziegieć jest substancją tak wyjątkową, że w ciągu wieków stosowania nabrał znaczenia symbolicznego. Przysłowiowa „łyżka dziegciu w beczce miodu” ma oznaczać drobne, ale nieprzyjemne wydarzenie, które może zepsuć nam szyki lub zniweczyć wiele dobra. Jednak sam dziegieć ma właściwości zgoła inne – może się okazać niezwykle pomocny w niektórych problemach zdrowotnych.
Dziegieć w tradycji
Dziegieć to ciemnobrunatna, gęsta i smolista, a nade wszystko bardzo intensywnie pachnąca ciecz o wielowiekowej tradycji wytwarzania i różnorakich właściwościach. Jej stosowanie było powszechne do XIX wieku. Dziegciu używano wówczas w medycynie ludowej, smarowano nim koła powozów, uszczelniano beczki, a także impregnowano buty oraz liny, by dłużej służyły. Dziegciem pielęgnowano i zabezpieczano racice i kopyta zwierząt.
W ówczesnej polszczyźnie funkcjonowało nawet pojęcie „dziegciować”, które odnosiło się właśnie do smarowania smolistym dziegciem rozmaitych powierzchni i urządzeń lub ciała. Za produkcję dziegciu była odpowiedzialna osobna grupa zawodowa – dziegciarze, a wytwórstwo tego cennego surowca odbywało się w dziegciarniach.
Czym jest i jak powstaje dziegieć?
Jak w takim razie powstawał ów dziegieć? W celu otrzymania tej smolistej cieczy stosowano metodę suchej destylacji. Podstawą wytwarzania dziegciu jest oczywiście drewno wybranych gatunków drzew, którego stosy układano w specjalnie przystosowanych dołach ziemnych, zwanych smolarniami. Na dnie takiej smolarni ułożone było gliniane naczynie, do którego spływał wytopiony w ogniu dziegieć, natomiast górę drewna przykrywało się darnią, gliną i mchem oraz uszczelniano dodatkowo ziemią. Jak nietrudno dociec, proces wytopu dziegciu był długotrwały. Poza tym stanowił również pilnie strzeżoną tajemnicę.
Dziś, choć Produkcją dziegciu zajmują się bardzo nieliczni, warto wrócić do jego cennych właściwości. Nie jest on już potrzebny do zadań domowych czy gospodarskich, jednak nie utracił działania prozdrowotnego, a nawet terapeutycznego.
Właściwości i zastosowanie lecznicze dziegciu
Właściwości i skład dziegciu różnią się w zależności od tego, z jakiego gatunku drzewa został pozyskany. Najbardziej znany jest dziegieć brzozowy, jednak produkt ten można otrzymać również z sosny, jałowca, świerku czy jodły. Dziegieć zawiera substancje żywiczne, betulinę, gwajakol, fenole, ksyleny, benzeny, kwasy organiczne czy fitoncydy.
Charakteryzuje się bardzo silnym działaniem, dlatego należy go stosować ostrożnie i z umiarem. W sklepach (głównie ekologicznych) znajdziemy wiele produktów z dodatkiem dziegciu, takich jak mydła, czy dziegieć rozcieńczony w oleju. Skuteczny w zwalczaniu łupieżu i łojotoku jest szampon dziegciowy. Czysty ekstrakt możemy rozrzedzić samodzielnie i zastosować zarówno na skalp, jak i skórę ciała. W pielęgnacji włosów skutkuje również ich wzmocnieniem i hamuje wypadanie włosów.
Dziegieć na łuszczycę i stany zapalne
Dziegieć ma działanie bakteriobójcze, łagodzące, gojące, wygładzające i wzmacniające skórę. Znakomicie detoksykuje skórę i pomaga w leczeniu trądziku, zmian zapalnych, domyka rozszerzone pory, pozwala zwalczyć zaskórniki. Jest bardzo skuteczny w leczeniu łojotokowego zapalenia skóry, łupieżu, egzemy, a nade wszystko w terapii łuszczycy.
Poza działaniem przeciwzapalnym i przeciwświądowym, dziegieć ma bowiem właściwości keratolityczne oraz keratoplastyczne. Oznacza to, że zmiękcza i rozpulchnia Zrogowaciały naskórek oraz przyspiesza usuwanie jego obumarłych warstw. Sprawdza się jako remedium alternatywne wobec sterydów. Dziegieć można wcierać w skórę (także w skórę głowy) i dodawać do kąpieli.