Paproć leśna, zwana też nerecznicą samczą, to gatunek, który od wieków stosuje się w medycynie naturalnej. Co może nam zaoferować ta właśnie paproć i jak wykorzystać jej właściwości? Okazuje się, że walory paprotki są dość specyficzne. Z pewnością warto o nich wiedzieć, choć w ziołolecznictwie jest mało popularną rośliną. Niegdyś stosowano jej sproszkowane kłącze, miało ono jednak właściwości toksyczne.
Wiele gatunków paproci
Samej paproci nie trzeba nikomu przedstawiać. Liczne gatunki z rodziny paprotkowatych goszczą w naszych domach i ogrodach od dawna. Trzymamy je w doniczkach i uprawiamy głównie ze względu na walory ozdobne. Ich liście nadają wnętrzom nieco egzotyczny charakter, a do tego oczyszczają powietrze. Paprocie są ponadto bardzo proste w utrzymaniu. Paproć leśna (nerecznica samcza) w dziczy wyrośnie nawet na powalonym pniu. Również paprocie ogrodowe nie mają wygórowanych wymagań. Najlepiej czują się na stanowiskach cienistych i w próchniczej glebie. Walory ozdobne nie są wszak jedynymi, które powinny nas zachęcić do zwrócenia uwagi na paprotkę.
Paproć leśna – znaczenie
Paprocie liczą około 10 tys. gatunków i występują w każdej strefie klimatycznej. Paproć leśna rośnie w całej Europie, a także w Azji i Ameryce Północnej. W Polsce najwięcej jest jej w obszarze Karpat i na niżu. Od 2001 do 2014 roku pozostawała pod ścisłą ochroną. Gatunek ten jest jednak dość powszechny, by nie rzec pospolity. Idąc w las, z pewnością napotkamy na nerecznicę samczą, czyli właśnie paproć leśną. Jest to gatunek o pięknych, pierzastych, zimozielonych liściach, dorastający do 60 cm wysokości.
Z podań ludowych znany jest kwiat paproci – zakwitający wyłącznie w noc świętojańską, niewielkich rozmiarów kwiatek, strzeżony pilnie przez diabła. Ten kto go znajdzie, na zawsze posiądzie szczęście lub miłość. W wierzeniach i praktykach religijnychdawnych ludów paproć występuje więcej razy. Jej liście mają chronić przed złymi mocami, zwłaszcza przed niecnymi zamiarami czarownic, mają przynosić szczęście oraz zabezpieczać zboże przed szkodnikami. W ujęciu praktycznym, liście paproci wykorzystywano niegdyś w garbarstwie, do produkcji szkła czy środków piorących i wybielających. Takie zastosowanie miał zwłaszcza popiół ze spalonych paproci.
Paproć leśna w lecznictwie – wczoraj i dziś
Paproć leśna była wykorzystywana również w medycynie naturalnej. Surowiec zielarski od czasów starożytnych stanowiło kłącze, które zbierało się późną jesienią, po zbrązowieniu liści. Wysuszone i sproszkowane uchodziło w dawnych czasach za jeden z najskuteczniejszych leków na pasożyty. Kłącze paproci podawano przede wszystkim na tasiemca, co pozwalało sparaliżować osobnika i wydalić go z organizmu. Jak nietrudno się domyślić, działanie toksyczne obejmowało nie tylko pasożyta, ale i ciało człowieka. Przypadki, w których paproć okazała się zabójcza dla samego nosiciela miały miejsce nagminnie. Wszystko przez zawartą w kłączu nerecznicy samczej filicynę – toksynę, wywołującą silne skurcze. Kłącze paproci było także najbardziej drastycznym środkiem wykorzystywanym w celu wywołania poronienia. W pewnym momencie odeszło się od wewnętrznego stosowania paproci.
Obecnie ziołolecznictwo uznaje aplikowanie preparatów z nerecznicy jedynie na dolegliwości zewnętrzne. Na przykład Wyciągi z paproci mogą nam pomóc złagodzić przebieg reumatyzmu i przyspieszyć gojenie się ran. Działają też przeciwzapalnie, co można wykorzystać w leczeniu trądziku i doraźnie na miejsca ukąszeń komarów. Świeże liście paproci leśnej wkładano niegdyś do sienników lub obkładano nimi łóżko. Noc spędzona na prześcieradle z nerecznicy skutkowała złagodzeniem bólu rematycznego.
Obecnie nerecznica samcza nie jest zbyt popularnym składnikiem ziołowych preparatów leczniczych czy kosmetycznych. Warto jednak znać jej właściwości, zwłaszcza że zawarte w niej substancje czynne przejawiają wyjątkowo silne działanie. Ten, kto lubi ziołowe eksperymenty i nie boi się sięgnąć po nerecznicę, może wykorzystać ją do przygotowania przeciwtrądzikowych i normalizujących kosmetyków lub przyszykować przeciwreumatyczne posłanie z leśnych liści.