Choć gatunek ten występuje w systematyce jako słonecznik zwyczajny, nie ma chyba bardziej niezwyczajnej rośliny w całym świecie flory. Na szczęście możemy z jego niezwykłości czerpać garściami, i chodzi tu nie tylko o garście smacznych ziarenek w łupinkach lub bez.
Także olej słonecznikowy jest powszechnie dostępnym i smacznym tłuszczem roślinnym, a niepozbawione pewnych korzystnych właściwości są żółte płatki kwiatów słonecznika.
Słonecznik zwyczajny – występowanie i charakterystyka
Słonecznik jest rośliną uprawną i ozdobną, należącą do rodziny astrowatych. Pochodzi z Ameryki Północnej, ale w Europie zadomowił się już w XVI wieku i jest dobrze nam znanym elementem rodzimego pejzażu. Upiększa go od lipca do października, kiedy spektakularnie kwitnie na polach uprawnych, a także w niektórych przydomowych ogródkach.
Słoneczniki trudno przeoczyć – to wielkie rośliny na potężnej, kilkumetrowej łodydze, z kwiatostanem wielkości talerza. Pole kwitnących słoneczników jest nie lada atrakcją podczas spaceru lub wycieczki rowerowej.
Kwiatostany słoneczników mają formę koszyczków. Ciemny środek, okalany przez intensywnie żółte płatki kwiatów, to najcenniejsza ich część. Owoce słonecznika, czyli jadalne niełupki, stanowią ważny element naszej diety. Zawierają 38% oleju i czynią słoneczniki jednymi z najważniejszych, jeśli nie najważniejszymi roślinami oleistymi na świecie. Chodzi tu nie tylko o produkcję oleju słonecznikowego.
Także same nasiona są ważnym dodatkiem do diety, dlatego znajdziemy je w pieczywie, słodkich wypiekach, deserach i mieszankach sałatkowych. Mają też ogromne znaczenie dla zwierząt, zwłaszcza zimą. Jeśli planujemy dokarmiać ptaki, nie ma nic prostszego, jak tylko wziąć kilka garści łupanego słonecznika i umieścić je w karmniku lub rozrzucić nad parkowym stawem.
Nasiona słonecznika – wartości odżywcze
Nasiona słonecznika to przede wszystkim źródło kwasu linolowego, ale też witamin, soli mineralnych i aminokwasów. W 100 g łuskanych nasion znajduje się 35 mg witaminy E, ale występują też witamina C, A oraz witaminy z grupy B. Błonnik stanowi ponad 8% ich zawartości. Znajdziemy w nich również wapń, sporą ilość magnezu i potasu, cynk, fosfor i żelazo.
Fitosterole zawarte w nasionach słonecznika mają szczególny potencjał przeciwmiażdżycowy. Słonecznik warto też włączyć do diety ze względu na wysoką zawartość witaminy E, która wspiera płodność oraz ma silnie działanie antyoksydacyjne.
Spożywanie oleju słonecznikowego na co dzień
W oleju słonecznikowym przeważają kwasy wielonienasycone, w tym wspomniany już kwas linolenowy, który w słoneczniku występuje w postaci kwasu gamma-linolenowego, zaliczanego do grupy omega-6. Tłuszcze z tej grupy nie mają niestety zbyt korzystnego działania, tym bardziej, że olej słonecznikowy zawiera niewiele kwasów omega-3, które mogłyby je równoważyć. Już jedna łyżka oleju słonecznikowego pokrywa dziennie zapotrzebowanie na tłuszcze omega-6, nie zaleca się więc spożywać go zbyt często.
Zwiększona podaż kwasu gamma-linolenowego i innych kwasów z tej samej grupy przyczynia się do rozwoju stanów zapalnych w całym organizmie oraz do powstawania zmian nowotworowych. Zamiast oleju słonecznikowego warto sięgnąć po inny olej o korzystniejszych proporcjach tłuszczów i pozostać przy dodawaniu ziaren słonecznika do potraw.
Płatki pełne słońca
Płatki słonecznika nie cieszą się tak wielką sławą, jak jego ziarna, niemniej również zasługują na uwagę. Tym bardziej, że ziołolecznictwo wykorzystuje je od dawna. Napar ze świeżych lub suszonych, żółtych płatków można przygotować w celu zbicia gorączki, a także poprawienia procesów trawiennych. Płatki słonecznika mają też cudowny wpływ na urodę.
Wysoka zawartość flawonoidów i karotenoidów pozwala na uzyskanie z nich kosmetyków o właściwościach odmładzających skórę, nawilżających i ujędrniających.
Żółte, słoneczne płatki pomagają też zwalczyć trądzik i świąd oraz przyspieszają blednięcie siniaków i ustępowanie opuchlizny. Okłady z naparu na bazie płatków słonecznika można stosować na stłuczenia i zwichnięcia.
Słonecznik jako ozdoba
Przy tych wszystkich wartościach użytkowych i prozdrowotnych, nie możemy zapominać o walorach ozdobnych słoneczników. Do celów dekoracyjnych uprawia się różne odmiany tej rośliny, które możemy spotkać w ogrodach i kwiaciarniach. Decydując się na samodzielną uprawę słonecznika w ogródku, pamiętajmy koniecznie, aby zapewnić mu miejsce bardzo słoneczne. Gleba zaś powinna obfitować w składniki mineralne i być zawsze lekko wilgotna.