Każdy, kto regularnie boryka się z zaparciami, prawdopodobnie zna tę roślinę. Senes jest obecnie najpopularniejszym surowcem zielarskim o działaniu przeczyszczającym i drażniącym. Czy preparaty i zioła z senesem możemy przyjmować bez obaw o swoje zdrowie? Jakie związki zawarte w liściach i strąkach tej rośliny sprawiają, że jest ona tak skuteczna?
Senes – pochodzenie i historia
Surowcami leczniczymi są liście oraz strąki sensu, którego oficjalna nazwa to strączyniec. Pozyskuje się je z dwóch gatunków tej rośliny – strączyńca wąskolistnego i ostrolistnego. Pierwszy z nich pochodzi z Indii i tam też jest uprawiany na największą skalę. Poza tym występuje naturalnie na Półwyspie Arabskim i na zachodnim wybrzeżu Afryki. Strączyniec ostrolistny z kolei rośnie w krajach północnoafrykańskich.
Strączyniec jako pierwsi do praktyk lekarskich wprowadzili Arabowie, którzy ziele to nazywali sanna lub sana. Od tych właśnie słów pochodzi i u nas używana, potoczna nazwa strączyńca – senes. Obiła się ona o uszy niemal każdemu, nawet tym osobom, które nie narzekają na problemy z zaparciami.
Popularność senesu jako środka przeczyszczającego jest ogromna. Jego ekstrakty występują w wielu medykamentach o takim działaniu. W sklepach zielarskich oraz aptekach można nabyć także senes w formie suszu do parzenia.
Senes – związki aktywne
Strączyńce to niewielkie półkrzewy o drobnych listkach i żółtych kwiatach, które kryją w sobie cenne strączki. Substancjami, które odpowiadają za najważniejsze właściwości senesu są antranoidy, a wśród nich diantrony i sennozydy oraz antrony.
Po przyjęciu senesu, substancje te reagują z enzymami flory bakteryjnej jelita grubego. Prowadzą do zwiększenia objętości płynów obecnych w jelicie grubym, stymulują jego motorykę oraz skurcze okrężnicy, jednocześnie zapobiegając skurczom, które hamują przesuwanie się treści pokarmowej. Na efekt przeczyszczający należy jednak czekać dość długo w stosunku do innych preparatów o takich właściwościach, bo aż 8-12 godzin.
Bezpieczeństwo stosowania preparatów z senesem
Związki zawarte w liściach i strąkach senesu są bardzo dobrze przebadane. Wiemy, w jakiś sposób zachodzą reakcje tychże związków z enzymami obecnymi we florze bakteryjnej jelit.
Większość osób nie musi obawiać się o swoje zdrowie w związku ze stosowaniem senesu. W badaniach wykazano, że przeczyszczające antranoidy wchłaniają się do krwiobiegu w bardzo niewielkim stopniu, ponieważ degradacja ich cząsteczek zachodzi dopiero w dolnej części układu pokarmowego.
Mimo to warto mieć na względzie, że efekt przeczyszczający nie pozostaje bez konsekwencji dla funkcjonowania naszego organizmu.
Działanie senesu zmniejsza chociażby absorpcję leków stosowanych doustnie. Długotrwałe stosowanie preparatów ze strączyńcem może też prowadzić do obniżenia poziomu elektrolitów, w szczególności potasu. Skutkiem mogą być zaburzenia rytmu serca oraz utrata równowagi elektrolitowej.
Należy o tym pamiętać zwłaszcza, gdy stosujemy preparaty (nawet ziołowe) o właściwościach diuretycznych. Innym skutkiem długotrwałego zażywania senny może być osłabienie funkcji jelita grubego, zwłaszcza jego kurczliwości. Decydując się na terapię tą rośliną, wiedzmy, że może ona powodować bóle brzucha, co jest jednak normalnym objawem w czasie stosowania środków przeczyszczających.
Preparaty z senesem są więc uznane za bezpieczne i skuteczne, o ile stosujemy je w odpowiednio dobranych dawkach, okazjonalnie i nie dłużej niż kilka dni. Chęć długotrwałego stosowania senesu lepiej przedyskutować z lekarzem, a w trakcie kuracji pamiętać o tym, że dla eliminacji zaparć niezwykle istotna jest dieta bogata w błonnik i płyny.
Inne, cenne właściwości senesu
Jak w przypadku większości roślin leczniczych, także senes posiada szersze spektrum działania. Choć jest znany głównie jako remedium na zaparcia, nie zapominajmy, że zawartość m.in. flawonoidów, kumaryn i garbników nadaje mu właściwości przeciwzapalne i antyoksydacyjne.
Senes jest stosowany w terapii bezsenności i stanów lękowych, w leczeniu padaczki i jako substancja przeciwwymiotna. Co ciekawe, ma też korzystny wpływ na stan skóry, gdyż pomaga w utrzymaniu odpowiedniego stopnia nawilżenia.