Wielkanocne obrzędy i świąteczny, wiosenny czas, obfitują w roślinność, kwiaty oraz zioła o wyjątkowej symbolice. Tych kilku poszczególnych gatunków nie może zabraknąć w wielkanocnych ozdobach, a także w kulinariach i obrzędowości. O jakie rośliny chodzi? Na pewno nie tylko o rzeżuchę!
Współcześnie obchodzona Wielkanoc i jej obrzędy to pomieszanie i przeplatanie się tradycji chrześcijańskich z rytuałami oraz wierzeniami pogańskimi. Dlatego też rośliny, które towarzyszą wielkanocnemu świętowaniu mają dwojakie znaczenie.
Z jednej strony wiąże się je z wydarzeniami biblijnymi, śmiercią, męką oraz zmartwychwstaniem Chrystusa. Z drugiej symbolizują nic innego jak odradzanie się życia po zimie, rozkwitającą przyrodę oraz triumfowanie dnia nad nocą, związane z pogańskimi obchodami równonocy wiosennej oraz Jarymi Godami.
Wierzbowe gałązki
Wierzbowe gałązki albo witki to najsilniej kojarzone z wiosną i Wielkanocą roślinki. Potocznie mówi się na nie „bazie” lub „kotki”, są nieodłącznymi elementami palm wielkanocnych i bukietów dekoracyjnych na stoły.
W dawnych zwyczajach wierzbowymi gałązkami smagano się w celu zapewnienia płodności, gdyż miały one nadaną właśnie taką moc – sprzyjały pomnażaniu się potomstwa. Baziami smagano także oczywiście zwierzęta gospodarskie.
Bukszpan wieczniezielony
Gałązki bukszpanu nie ustępują rangą gałązkom wierzbowym. Soczyście zielone, sztywne liski oplata się wokół koszyczków wielkanocnych, wkłada do wazonów i wyplata z nich wianki wielkanocne. Bukszpan to krzew wiecznie zielony, dlatego w obrzędowości świątecznej symbolizuje wieczne życie i trwanie. Stroiki oraz bukiety z bukszpanu zawieszone nad drzwiami odpędzają złe moce.
Rokitnik zwyczajny
To ważny krzew, który jest ceniony przede wszystkim za bardzo zdrowe owoce. Podczas Wielkanocy zwraca się jednak uwagę głównie na jego gałęzie i liście. Ma symbolizować koronę cierniową oraz mękę Chrystusa.
Kolorowe kwiaty bylin i krzewów
Zieleń w bukietach, palmach i wiankach jest ważna, ale w Wielkanoc mamy już dostęp do zakwitających na początku wiosny kwiatów oraz kwiecistych krzewów. Kojarzą się one z bujną przyrodą, odradzającym się życiem, niekiedy łączą z motywami biblijnymi lub opowiadają historie słowiańskich przesądów i wierzeń. Sasanka na przykład to barwny symbol wiosny, ale też zmartwychwstania Chrystusa.
Poza tym zawarty w niej barwnik tradycyjnie wykorzystuje się do ozdabiana pisanek. Hortensje z kolei mają symbolizować niewinność. Do obrzędów i symboliki wielkanocnej wlicza się także narcyzy, forsycje, kwitnący na czerwono rącznik (krzew Jonasza), goździki, irysy i męczennicę.
Skoro mowa już o barwach i ozdabianiu skorupek jaj, warto pamiętać, że dawniej jajka dekorowano wyłącznie z użyciem naturalnych surowców. Wykorzystywano więc w tym celu krokusy, łupiny cebuli, korę dębu, ciemnoniebieskie chabry, liście jemioły czy kwiaty malwy. Te rośliny również zasługują na włączenie ich do gatunków ważnych dla wielkanocnych rytuałów.
Gałązki oliwne
Drzewka oliwne nie występują naturalnie w naszej szerokości geograficznej, ale można spróbować ich uprawy w donicy. Trudno zresztą o nich nie wspomnieć, gdyż mogą pojawić się w gotowych wiązankach na Niedzielę Palmową. Gałązki oliwne z mitologii symbolizują zwycięstwo, ale w kontekście Świąt Wielkanocnych oznaczają przede wszystkim pokój i pojednanie.
Rzeżucha
O wysianiu rzeżuchy musimy pamiętać na kilka, kilkanaście dni przed Wielkanocą. Najlepiej będzie, jeśli weźmiemy się za to dwa tygodnie wcześniej, ale ponieważ rzeżucha jest łatwa w uprawie i szybko kiełkuje, tydzień wystarczy, aby cieszyć się zdrowymi kiełkami o charakterystycznym smaku.
Rzeżucha ma wiele właściwości prozdrowotnych, zawiera liczne witaminy i minerały, oczyszcza oraz wzmacnia organizm. Jest przy tym symbolem nowego życia i stanowi typową, zieloną dekorację wielkanocnych stołów. Często wśród rzeżuchy stawia się baranka z ciasta.