Czarny bez jest naturalnym środkiem przeciwgorączkowym, łagodzącym kaszel i bogatym w sole mineralne oraz witaminy. Jakie jeszcze zastosowania ma czarny bez, kiedy go zbierać i czy to prawda, że może być trujący?
Charakterystyka czarnego bbzu
Czarny bez jest z definicji krzewem, ale jego gałęzie mogą rozrosnąć się do tak monstrualnych rozmiarów, że przypominają ramiona drzew. Znakiem rozpoznawczym czarnego bzu są drobne, białe kwiaty, które wydzielają dość nieprzyjemną woń, a także czarne owoce, niezbyt smaczne. Ale w naturze nie wszystko, co nęci zapachem i smakiem, jest zdrowe. I na odwrót: cierpki, nieprzyjemny smak nie musi oznaczać, że owoc czy roślina nie nadają się do spożycia. Czarny bez, mimo że nie zachwyca ani powonienia, ani podniebienia, zawiera wiele cennych składników odżywczych. Wykazuje też działanie lecznicze i zdrowotne.
Właściwości lecznicze czarnego bzu
W medycynie naturalnej wykorzystuje się kwiaty i owoce czarnego bzu (inne części rośliny są nieprzydatne). W kwiatach znajduje się całe mnóstwo flawonoidów, kwasów fenolowych i organicznych, steroli, olejku, garbników, triterpenów oraz soli mineralnych. Dzięki tak dużemu stężeniu cennych składników kwiaty czarnego bzu mają silne właściwości lecznicze. Można nimi zwalczać stany gorączkowe, ponieważ wykazują działanie napotne i moczopędne, poza tym uszczelniają ściany naczyń włosowatych i uelastyczniają je. Kwiaty czarnego bzu łagodzą stany zapalne, dlatego są idealnym remedium na chore gardło czy zapalenie spojówek.
Jeszcze więcej Cennych związków zawierają owoce. W owocach czarnego bzu znajdują się więc glikozydy antocyjanowe, pektyny, garbniki, kwasy owocowe, witamina C, prowitamina A, wapń, potas, sód, glin i żelazo. Dzięki tym właśnie substancjom owoce czarnego bzu działają moczopędnie, przeczyszczająco i napotnie, a ponadto uśmierzają bóle. Są wykorzystywane w medycynie jako lek odtruwający. Wspomagają proces wydalania toksyn oraz szkodliwych produktów przemiany materii z organizmu, zwłaszcza w przypadkach chorób reumatycznych i skórnych. Łagodzą stany zapalne żołądka i jelit, stanowią też bardzo skuteczny środek w leczeniu nerwobóli i rwy kulszowej.
Czy czarnym bzem można się zatruć?
Tak, jedząc surowe owoce. Zawierają one sambunigrynę i prunazynę – związki wywołujące u człowieka zatrucie. Zjedzenie surowych owoców czarnego bzu skutkuje najczęściej nudnościami, a nawet wymiotami. Dlatego wszystkim amatorom leśnych spacerów odradzamy konsumpcję jagód od razu po zerwaniu. Nadają się one do spożycia dopiero po ugotowaniu lub wysuszeniu. Obróbka termiczna pozbawia owoce czarnego bzu szkodliwych związków, które mogłyby wywołać zatrucie pokarmowe. Sambunigryna i prunazyna występują również w korze i liściach tej rośliny, ale nie w kwiatach, które notabene są jadalne. Można je dodawać na przykład do sałatek.
Kiedy zbierać owoce i kwiaty czarnego bzu?
Nie bez powodu sformułowaliśmy to pytanie tak, a nie inaczej. Zbieranie całych krzaków czarnego bzu mija się z celem, choć dawniej w ziołolecznictwie stosowano również liście i korzenie tej rośliny (z marnym skutkiem). Obecnie wiadomo, że najwięcej właściwości leczniczych mają kwiaty i owoce, poddane oczywiście uprzedniej obróbce. Kwiaty powinno się zbierać w maju i czerwcu, a więc w okresie, w którym część płatków jest jeszcze nierozwinięta. Po zerwaniu należy przechowywać je w zacienionym i suchym miejscu. Na słońcu ściemnieją i stracą swoje właściwości.
Owoce najlepiej zbierać w sierpniu i wrześniu, ponieważ dopiero wtedy są dojrzałe i najbardziej soczyste. Pamiętaj, aby po ich wysuszeniu pozbyć się szypułek – w nadmiernych ilościach mogą zaszkodzić.