Jest jednym z najważniejszych, jeśli nie najważniejszym rodzimym drzewem. Kwitnie na przełomie czerwca i lipca, dostarczając nam wyjątkowo zdrowego surowca zielarskiego. Jeśli jeszcze nigdy nie zbieraliśmy samodzielnie lipy, warto to zrobić właśnie teraz. Kwiatostany możemy wykorzystać nie tylko w domowej apteczce.
Cudowna lipa o wyjątkowych właściwościach
O tym, jak ważna na naszych terenach od zawsze była lipa świadczy etymologia słowa „lipiec”. W lipcu rozpoczynają się wakacje i trwa już okres wytężonej pracy w polu, poprzedzającej żniwa.
Dawni Słowianie od nastania Nocy Kupały mogli w końcu zażywać kąpieli wodnych, a ciepłe, lipcowe wieczory chętnie poświęcano na zabawy przy ogniskach. W lipcu działo się więc dużo, a jednak to właśnie kwitnąca lipa przesądziła o nazwie siódmego miesiąca roku, co widać zresztą u niemalże wszystkich narodów słowiańskich.
Lipa od wieków była bowiem uważana za drzewo szczególne i tak też ją traktowano. To pod lipą składano ofiary, prosząc o sierpniowy urodzaj i chroniono się przed piorunami w przekonaniu, że błyskawice w czasie burzy jej nie dosięgają. Lipa symbolizowała Matkę Ziemię, określana jako drzewo miłości i szczęścia rodzinnego.
Lipa w mieście i w lesie
Lipa to drzewo strefy umiarkowanej, obejmujące kilkadziesiąt gatunków zlokalizowanych głównie na wschodnich terenach zarówno Ameryki Północnej, jak i Azji. W Polsce w naturalnych warunkach mamy jedynie lipę szerokolistną i wąskolistną, choć inne gatunki uprawiane są w celach ozdobnych.
Lipa pięknie prezentuje się w parkach i przydrożnych alejach, latem roztaczając wokół siebie cudownych zapach, dlatego chętnie sadzi się ją w przestrzeni miejskiej. Zwisające kwiatostany lipy i liście w kształcie serc cieszą oczy każdego amatora miejskiej, jak i leśnej flory. Niestety lipy nie najlepiej znoszą zanieczyszczenia powietrza, jak i wysokie temperatury. Szkodzi im także sól, którą posypuje się ulice i chodniki w zimie.
Zbiory lipy – jak i kiedy?
Nieco wcześniej, bo około dwa tygodnie przed lipą drobnolistną, kwitnie lipa szerokolistna. To ona daje również możliwość tworzenia mieszańców z innymi gatunkami. W szczególności warto tu wspomnieć o powstaniu w ten sposób wyjątkowo wonnej lipy warszawskiej. Lipa jest bardzo istotną i pożyteczną rośliną miododajną, z której pszczoły zbierają nektar już od drugiej połowy czerwca.
Lipa drobnolistna, czyli ta najpowszechniej u nas występująca, kwitnie zaś właśnie początkiem lipca. To wtedy wybieramy się na zbiory kwiatów lipy, charakteryzujące się jasnożółtą barwą i licznymi pręcikami. Właściwości prozdrowotne mają oba dziko rosnące w Polsce gatunki lipy.
Lipa, jako surowiec farmaceutyczny, słynie głównie z właściwości napotnych, wspomagających leczenie przeziębienia i przeciwgorączkowych. Do najważniejszych substancji biochemicznych zawartych w kwiatostanach zaliczamy flawonoidy, w tym kwercetynę, hiperozyd i rutynę, a także olejki eteryczne, śluzy, garbniki katechinowe, kwasy fenolowe i triterpeny.
Z dobrodziejstw lipy warto korzystać w stanach zapalnych jamy ustnej i gardła, w czasie grypy i ogólnego osłabienia. Lipa wspomaga oczyszczanie ciała z toksyn, obniża ciśnienie krwi, uspokaja, ułatwia trawienie, ma działanie rozkurczowe i lekko ściągające. Dzięki zawartości śluzów łagodzi stany zapalne skóry, przyspiesza gojenie naskórka, uszczelnia naczynia krwionośne i chroni przed czynnikami zewnętrznymi.
Na zbiory lipy warto wybrać się w słoneczny dzień, w początkowym okresie kwitnienia, gdy na drzewie możemy dostrzec zarówno pączki, jak i mniej oraz bardziej rozwinięte kwiaty. Zbieramy oczywiście całe kwiatostany, a w domu oczyszczamy je z fragmentów liści i gałązek. Suszymy w nienasłonecznionym i przewiewnym miejscu.
Napar z lipy warto podawać w szczególności z miodem lipowym, można też przyrządzić go przy udziale melisy czy lawendy. W drogeriach znajdziemy wiele profesjonalnych kosmetyków z lipą, na przykład lipowe hydrolaty, jednak skórę twarzy i ciała można przemywać także naparem.