Grzyby jadalne w Polsce – 10 najpopularniejszych gatunków

Grzyby jadalne można jeść bez ryzyka dla zdrowia, mają dużą wartość gastronomiczną i są niskokaloryczne. Ponadto w zależności od gatunku bogate są w witaminy z grupy E, B, D a także związki potasu i żelaza, sole mineralne, cynk, kobalt, jod oraz mikroelementy. Różnią się od niejadalnych i trujących budową hymenoforu (część owocnika grzybów), kształtem i kolorem owocnika, a na ostatnim miejscu zapachem. W Polsce występuje dużą grupa różnych gatunków grzybów jadalnych, ale zbieranych jest tylko kilkanaście gatunków. Najpopularniejsze prezentujemy poniżej.

1. Borowik szlachetny lub prawdziwek (Boletus edulis)

Grzyby jadalne różnią się od siebie walorami zdrowotnymi. Prawdziwek posiada mnóstwo wartości odżywczych i smakowych. Charakteryzuje się białym lub jasnobrązowym trzonem o wysokości od 5 do 25 cm i grubości do 3 centymetrów. Średnica kapelusza wynosi do 25 cm, młode grzyby mają kapelusz biały a dojrzałe brązowy, miąższ jest koloru białego, rurki mają do 3 cm. Borowik szlachetny występuje w Polsce oraz innych krajach europejskich a także lasach Ameryki Północnej, Afryki i Nowej Zelandii. Preferuje lasy iglaste, ale jest spotykany także w lasach liściastych i mieszanych. Borowik ma duże zastosowanie kulinarne, może być marynowany, duszony w sosie, gotowany w zupach, suszony. Zbiory borowika trwają od czerwca aż do grudnia.

2. Czubajka kania (Macrolepiota procera)

Występuje na całym obszarze Polski, Europy, ale jest spotykana również w Korei, Nowej Zelandii, Japonii, Ameryce Płn. Zbiory przypadają na miesiące od lipca do października. Ten grzyb jadalny rośnie w lasach iglastych, mieszanych i liściastych, preferuje buki. Owocnik kani mieści się między 10 a 30 cm, trzon od 15 do 40 cm i grubość do 2,5. Młode kanie posiadają jajowaty i kulisty kształt, z czasem grzyby stają bardziej wypukłe a następnie płaskie z wypustem na szczycie. Czubajka kania cechuje się brązowym kolorem, który przechodzi z jaśniej do kremowej barwy, ma popękaną i suchą powierzchnię brzeg kapelusza jest postrzępiony, blaszki szerokie i gęste. Jadalny jest jedynie kapelusz. Kania ma delikatnym orzechowy smak i aromat. Najczęściej jest smażona w panierce, jednak można ją gotować, suszyć, dusić i marynować.

3. Gąska zielonka (Tricholoma equestre)

Ten grzyb budzi duże kontrowersje, ponieważ niektórzy uważają, że, są niezdatne do spożycia. W Polsce gąska zielona należy do grzybów jadalnych jednak nie posiada wartości odżywczych, jej zaletą jest wyjątkowy smak. W kraju grzyby te występują dość rzadko, ale spotykane są w Japonii, Ameryce płn. Afryce i Kostaryce. Owocniki osiągają do 10 cm, trzon do około 8 cm, grubość do 3 cm. Kapelusz młodej gąski jest kulisty o wywiniętych brzegach. Starsze grzyby posiadają szeroki kapelusz, czasem wklęsły, mogą występować na nim łuski, blaszki są gęsto rozmieszczone. Kształt ogonka jest walcowaty z gładką zielonożółtą powierzchnią. Miąższ gąski jest twardy w kolorze jasnożółtym. Grzyby można smażyć, gotować i marynować.

4. Koźlarz babka (Leccinum scabrum)

Koźlarz inaczej kozak, to niezwykle smaczny grzyb najczęściej spotykany w pobliżu brzozy. Zbierany jest w Polsce oraz innych krajach europejskich. Posiada brunatne owocniki wielkości około 20 cm, które są zauważalne nie tylko w lasach, ale również w ogrodach i parkach. Zbiory są od lipca do listopada. Kozak może mieć wiele kolorów od orzechowego po brunatną. Półkolisty kapelusz z upływem czasu robi się poduszkowaty o jednolitym gładkim wierzchu. Można zauważyć rurki na spodzie grzyba, które przybierają kolor szary lub biały. Trzon jest wydłużony i cylindryczny, często pokryty łuskami, jednak jest to część niejadalna. Koźlarz jest uznany za bardzo cenny grzyb pod względem walorów smakowych, dlatego jest dodawany do wielu potraw. Posiada wiele wartości odżywczych, zapewnia białko, niacyny, witaminy i minerały. Można go suszyć, gotować, dusić i marynować.

5. Koźlarz czerwony (Leccinum rufum)

Koźlarz czerwony jest bardzo znanym w Polsce grzybem jadalnym. Cechuje się doskonałymi walorami smakowymi, posiada wiele wartości odżywczych, ponieważ jest źródłem białka oraz węglowodanów. Zbiory przypadają na miesiące od lipca do października. Ulubionym miejsce koźlarza czerwonego jest osika, ale zbierany jest także w lasach i przydrożnych drzewach. Owocnik ma średnice od 5 do 25 cm, młode mają kształt kulisty, który z czasem zmienia się na wypukły, posiada piękny ceglastoczerwony kolor z odcieniem pomarańczowym i aksamitną powierzchnię. Gęste rurki dochodzą do długości od 7 do 25 mm, posiadają biały kolor z odcieniami oliwkowego oraz brązowego. Trzon osiąga wysokość od 5 do 18 cm a grubość do 5 cm. Miąższ kozaka czerwonego ma kolor biały i delikatny smak. Ten grzyb jadalny jest chętnie zbierany ze względu na wartości odżywcze, zawiera błonnik, węglowodany i białko. Młode osobniki są doskonałe do duszenia oraz marynowania natomiast starsze są świetne do suszenia, chociaż możne je również gotować.

6. Maślak ziarnisty (Suillus granulatus)

Maślak ziarnisty preferuje obszary młodych sosnowych lasów, jest znajdywany na polanach, w trawie, pod kosodrzewiną. Zbiory przypadają na miesiące od maja do października. Owocnik uzyskuje średnicę od 2 do 16 cm, z początku jest łukowaty, z podwiniętym brzegiem, następnie staje się płasko rozpostarty, poduszkowaty. Młode osobniki są śliskie i czerwone, starsze suche i żółtobrązowe. Rurki maślaka osiągają długość od 5 do 10 mm, na początku mają bladożółty kolor następnie zmienia się ona na ochrową. Trzon maślaka dochodzi do wysokości 8 cm i grubości do 2 cm, posiada kształt cylindryczny w kolorze żółtym, starsze grzyby są brązowe. Miąższ maślaka jest biały lub żółty. Ten grzyb jadalny jest smaczny, ale nie ma ważnych wartości odżywczych. Można użyć go do duszenia, zupy i marynowania, nie nadaje się do suszenia.

7. Maślak zwyczajny (Suillus luteus)

Maślak zwyczajny ma słabość do sosen i rośnie w lasach iglastych. Cechuje go piękny duży kapelusz, którego wierzch jest pokryty lepką skórką, posiada brązową barwę a spód żółtą. Miąższ maślaka jest soczysty, delikatny i przyjmuje barwę białą lub kremową. Trzon dochodzi do 50 mm wysokości i 25 mm grubości. Zbiór przypada na okres od maja do listopada. Maślak zwyczajny posiada wiele wartości odżywczych, jest bardzo smaczny a badania naukowe wskazują, że jego spożywanie może ograniczyć poziom złego cholesterolu we krwi. Poza witaminami i minerałami zawiera kwasy tłuszczowe, chitynę i enzymy. Dobrze wpływa na wzrok i odporność. Maślaki zwyczajne można marynować, dusić, smażyć i gotować.

8. Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus)

Najczęściej nazywany jest rydzem, to bardzo popularny grzyb jadalny nie tylko w Polsce, ale również w Hiszpanii. Ich cechą charakterystyczną są rudo-czerwone kapelusze o średnicy do 10 cm. Posiadają kleistą powierzchnię, na której znajdują się subtelne kręgi o ciemniejszym zabarwieniu, natomiast blaszki osiągają barwę pomarańczową i są gęsto rozmieszczone. Owocniki młodych grzybów są delikatnie wypukłe, z wiekiem stają się szerokie z wgniecionym środkiem. Trzon rydza to około 5 cm wysokości i 2 cm grubości, kształtem podobny jest do walca zwężony u podstawy. Rydze są spotykane najczęściej w lasach świerkowych oraz liściastych w pobliżu sosen. Zbiory odbywają się od lata do jesieni. Rydze posiadają wiele wartości odżywczych, dlatego często goszczą na stołach. Można przyrządzać je w wersji smażonej na maśle oraz marynowanej, nie nadają się do suszenia.

9. Pieprznik jadalny lub kurka (Cantharellus cibarius)

Pieprznik jadalny to inaczej kurka, której zbiory przypadają w miesiącach od czerwca do października. Preferują lasy borowe, ukrywają się chętnie pod mchem lub opadłymi liśćmi, rosną gromadnie. Kurki mają ciekawy wygląd owocnik przybiera barwę żółtą barwę, młode osobniki maja kapelusze wypukłe, starsze są duże, wklęsłe i mają pofalowany kształt. Trzon kurki, zwęża się ku dołowi i ma jaśniejszą niż kapelusz barwę. Miąższ posiada mięsistą strukturę z białym odcieniem. Kurka ma bardzo subtelny smak korzenny a w starszych grzybach pojawia się pieprzna nutka. Kurka jest uznawana nie tylko za smaczny, ale również wartościowy grzyb jadalny, bogaty w witaminy, minerały, nienasycone kwasy tłuszczowe, kwasy fenolowe, które wykazują działanie antyoksydacyjne. Okazuje się, że kurka ma jest cennym źródłem β-karotenu, zawiera także likopen i kwas askorbinowy. Kulinarnie jest również bardzo użyteczna zarówno w postaci mrożonej, suszonej i smażonej.

10. Podgrzybek brunatny (Xerocomus badius)

Podgrzybek brunatny to powszechny w Polsce grzyb jadalny, mieszkaniec lasów iglastych. Zbiory przypadają od czerwca do listopada. Charakteryzuje go wypukły lekko spłaszczony kapelusz w kolorze brązowym. Średnica grzyba wynosi od 3 do 15 cm, jego struktura jest matowa. Podgrzybek ma trzon ciemnożółty w kształcie walca z ostro zakończoną podstawą. Młode grzyby mają beczułkowatą nóżkę z delikatną siateczką, starsze posiadają wydłużony trzon dochodzący do kilkunastu centymetrów. Miąższ podgrzybka przybiera białą lub lekko żółtą barwę. Zapach jest silnie grzybowy z lekką owocową nutą. Ten wartościowy grzyb zawiera wiele witamin, soli mineralnych, mikroelementów, białka i błonnika. Jest często wykorzystywany do przygotowania pierogów, zup, risotto, zapiekanek, marynat.

SPRAWDŹ TAKŻE:
Kwiaty jadalne
Jadalne chwasty